پتانسیلهای صنعت گل و گیاه کشور و فرصت بکر اشتغالزایی 
شهرام صداقت حور استاد دانشگاه آزاد
تاثیر گل و گیاه بر روح و روان آدمی بر هیچکس پوشیده نیست. در حین گرفتاری‌های روزمره تنها همنشینی با یک گلدان کافی است تا روز شما را متحول ساخته و آرامش بخش‌ترین مسکن روحی شما قرار گیرد. به نظر می‌رسد مردم این مهم را به خوبی درک کرده و در اداره و خانه سعی در نگهداری گلدان‌های آپارتمانی و کاکتوس‌های با دوام دارند.
با این حال باید از طریق حمایت‌های هر چه بیشتر از قیمت تمام شده تولید گل کاست تا گل از حالت یک کالای فانتزی خارج و بر روی میز همگان خوش بنشیند. خاک خوب و آب و هوای مساعد گلکاری در کشورمان سرمایه‌ای است که می‌تواند صنعت گل و گیاه کشور را به یکی از مهمترین شاخه‌های کشاورزی‌مان مبدل سازد.
هر شاخه گل رز 65 هزار ریال قیمت تمام شده و هزینه تولید دارد تا وارد بازار شود و تا این شاخه به دست مصرف‌کننده برسد 20 تا 30 درصد افزایش قیمت می‌دهد. قیمت تمام شده تولید گل در ایران بسیار بالا است؛ ضمن اینکه در صورتی که بخواهد به کشورهای دیگر صادر شود هزینه جانبی حمل و نقل و بسته‌بندی نیز به آن افزوده می‌شود و محصول از حالت رقابت خارج می‌شود. برای همین است که گل‌های ایرانی با وجود کیفیت بالا توان رقابت در بازار را ندارند و قیمت محصول مشابه خارجی با قیمت پایین‌تر، باعث می‌شود کشورهای وارد‌کننده ترجیح دهند گل‌های ارزانتری را به مقدار بیشتر خریداری کنند.
برای تصاحب بازارهای رقابتی نیاز به عرضه گل در نمایشگاه‌های گل در کشورهای مختلف است که در این راستا به حمایت مستقیم دولت نیاز است. برای اینکه گل‌های تولیدی دراین نمایشگاه‌های بین‌المللی به نمایش گذاشته شود، نیاز به غرفه و هزینه حمل و نقل است که هزینه‌های زیادی دارند و از عهده گلکار بر نمی‌آید. در صورتی که دولت در بخش حمل و نقل و تهیه غرفه در کشورهای هدف که تنها در خاورمیانه و آسیای میانه حدود 400 میلیون نفر جمعیت خاطر خواه گل ایران هستند، سرمایه گذاری و مساعدت کند در ظرف دوسال بازار فروش خوبی ایجاد می‌شود.
می توان بهترین تولید‌کننده جهانی بود
تولید تجاری صنعت گل و گیاه کشورمان صد سال قدمت دارد. اواخر دهه 70 تولیدات بالا رفت و صادرات گل و گیاه کشورمان شکل گرفت. الان مشکل اصلی در صنعت گل و گیاه کشورمان مثل همه محصولات کشاورزی بازار است. در سال 57 شمسی 130 تا 140 واحد تولید گل و گیاه بیشتر نداشتیم الان این رقم به 13 هزار واحد تولیدی رسیده است. بنابراین مصرف زیاد شده و تولید خیلی زیادتر از مصرف است. در سال 87 هر روز یک میلیون شاخه گل فروخته شده و به همین میزان در روز خرابی گل داشته‌ایم. این آمار به خوبی گواه این چالش است که ما از لحاظ مکانیزاسیون انبارداری خوب کار نکرده‌ایم.
در حال حاضر حدودا صد هزار نفر در این صنعت مشغول به کارهستند؛ بالغ بر هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری دولتی و غیردولتی در این بخش صورت گرفته است. 8 هزار هکتار گلخانه در کشور داشته ایم که 5 هزار هکتار دیگر هم افزوده شده و در حال حاضر 13 هزار هکتار گلخانه داریم. چهار پایانه تخصصی گل (تهران، محلات، دزفول و تنکابن) فعالند. 5136 هکتار سطح زیر کشت گل‌های زینتی در مازندران، خوزستان، البرز و تهران تخمین زده شده است. »
طبق آمار جهانی سال 2011 میلادی 560 هزار هکتار سطح زیر کشت گل در دنیا داریم. دهه 1950 میلادی تجارت گل‌های زینتی در جهان 3 میلیارد دلار بوده که تا 1990 میلادی 8 برابر شده ودر 2013 به 120 میلیارد دلار رسیده است. تنها بین 2003 تا 2013 یعنی طی یک دهه تجارت گل‌های زینتی در سطح جهان دو ونیم برابر شده است. این رشد روز افزون منحصرا سهم کشورهای قدرتمند و صاحب نام اروپایی در صنعت گل و گیاه نبوده و کشورهایی چون نیوزلند، تایوان، چین، ترکیه و حتی کشورهای آفریقایی چون زیمبابوه و موزامبیک نیز سهم بالایی از تجارت گل جهان را دارند. هلند اخیرا سطح زیر کشت گل خود را از 6100هکتار به 5331 هکتار کم کرده و در عوض سعی دارند در سطح کمتر تولید بیشتر داشته باشند. واقعیت این است که آنها بر سر مسئله نور کافی و خاک خوب دارای مشکلاتی هستند. این در حالی است که کشور ما هم از اقلیم، خاک و نور به مراتب بهتر از هلند برخوردار بوده و می‌تواند به یکی از مقام داران پرورش گل و گیاه در دنیا تبدیل شود.
یکی از بزرگترین چالش‌های پیش روی صنعت گل و گیاه کشورمان این است که ما هنوز نتوانسته ایم فرهنگ استفاده از گل و گیاه را آنطور که باید و شاید بین اقشار مختلف جامعه جا بیندازیم. خرید و استفاده از گل در کشورمان بی‌شباهت به وضعیت مطالعه‌مان نیست. بنابراین در حوزه استفاده از گل وگیاه به عنوان طراوت بخش زندگی روزمره نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم
من به حمایت‌هایی همچون وام اصلا خوشبین نیستم. بیشتر تولید کنندگان می‌گویند؛اصلا حمایت نکنند، اما لااقل سنگ اندازی هم نداشته باشند. یک بار می‌آیند می‌گویند؛100 میلیون تومان وام می‌دهیم. تولید‌کننده یک سال کارش را می‌گذارد و دنبال وام می‌دود، اما آخر سر به او می‌گویند؛ نمی‌شود این مبلغ را پرداخت کرد! این یک حقیقت تلخ است که در تولید گیاهان زینتی دنیا مقام 20 را داریم اما در صادرات 107 جهان هستیم. چرخه مالی صادرات جهانی گل و گیاه سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار است، متاسفانه سهم ایران از این تجارت جهانی حدود یک درصد است. وام خوب است اما از آن بهتر بازاریابی جهانی است. اگر ما تنها بتوانیم بازار آسیای میانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس را صاحب شویم، گام بزرگ و موثری در جهت توسعه صادرات گل و گیاه کشورمان برداشته‌ایم. »
باید ضمن توجه به صادرات حواسمان به ایجاد قرنطینه برای ورود برخی نمونه‌ها باشد. کافی است یک نوع آفت وارد کشور شود و کمر تولید‌کننده را خم کند. از این نمونه چالش‌ها در کشورهای پیشرفته نیز اتفاق افتاده است، مثلا همین اواخر یک نوع سوسک به جان انگور اروپا افتاد که مجبور شدند همه قلمه‌ها را عوض کنند. در کشورمان با وجود مشکلات عدیده در مسیر تولید اگر یک چنین آفت زدگی نیز رخ دهد، تولید‌کننده از پس هزینه‌های جبران بر نمی‌آید. اتفاق تلخی است که برخی گونه‌های گیاهی نظیر «بُن سای» در چمدان‌های مسافران به کشور قاچاق می‌شوند. چرا باید حتی یک تولید‌کننده بُن سای در کشور نداشته باشیم و فقط وارد‌کننده باشیم .درحال حاضردر یک گلخانه 40 نوع گیاه پرورش داده می‌شود. چون بازار مطمئن نیست، تولید‌کننده با خودش می‌گوید؛ بگذار چند نوع گل و گیاه پرورش دهم تا اگر یکی را نخریدند لااقل ضرر کمتر شده و مابقی را بخرند. این که نمی‌شود در یک گلخانه ده‌ها نوع گل و گیاه پرورش داده شود باید گلخانه‌ها تخصصی‌تر شوند و نهایتا در هر کدامشان چند نوع از یک خانواده وجود داشته باشد.
ارتقای بخش پژوهشی و آموزشی در زمینه پرورش گل و گیاه، فرهنگ‌سازی در باب ارتقای مصرف سرانه گل در کشور، بازاریابی بین‌المللی، مکانیزاسیون افزایش کیفیت از طریق انبارداری مناسب، احداث گلخانه مدرن، توجه به مکانیزم بسته‌بندی و حمل و نقل، وجود قرنطینه برای نمونه‌های وارداتی، مدیریت بهینه کاشت، گرفتن حق جهانی ثبت گونه‌های تولید بومی و… همگی از جمله راهکارهایی است که اهل فن برای توسعه صنعت گل و گیاه کشور پیشنهاد می‌دهد.
