مهر: گل محمدی یا گل سرخ نام یکی از انواع گل رز است. این گیاه علاوه بر عطر خوب و ظاهر بسیار زیبایی که دارد، دارای خواص دارویی نیز بوده و از این گل سرخ عصاره‌ای گرفته می‌شود که به آن گلاب می‌گویند.

در استان کرمان منطقه لاله زار در شهرستان بردسیر مهد گل محمدی است؛ جایی که کیفیت گل آن شهرت جهانی دارد. گل‌هایی که در دامنه کوه هزار پرورش داده می‌شوند و در فصل بهار زیبایی خود را به رخ همگان می‌کشند. در کنار زیبایی‌های گل محمدی در طی این سال‌ها همواره کشاورزان گل کار کرمانی با چالش های متعددی در کشت، برداشت و فروش محصول گل محمدی خود مواجه بوده‌اند.

به همین منظور و در سالروز نام گذاری روز گل محمدی و گلاب، خبرنگار مهر با محمدرضا کدوری، عضو هیأت علمی بخش تحقیقات جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان گفتگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

نام گذاری روزی به نام گل محمدی و گلاب

محمدرضا کدوری با اشاره به نامگذاری ۲۰ اردیبهشت ماه به عنوان روز گل محمدی و گلاب می‌گوید: یکی از بخش‌های مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان بخش تحقیقات جنگل و مرتع است که از دهه ۶۰ راه اندازی شده و اجرای طرح‌های تحقیقاتی جنگل، مرتع، گیاه شناسی و گیاهان دارویی مربوط به این بخش است.

وی با بیان اینکه در سال ۱۳۷۴ توسط اساتید باغبانی کشور گل محمدی به عنوان گل ملی برگزیده شد می‌افزاید: شورای عالی انقلاب فرهنگی روز بیستم اردیبهشت ماه را به عنوان روز گل محمدی و گلاب در تقویم نامگذاری کرده که نشان دهنده ارزش و اهمیت این گیاه و ارزش گل در کشور و جهان است.

وی با اشاره به اینکه گل محمدی یکی از گیاهان بومی ایران است و ارزش و اهمیت این گل به دلیل تهیه فرآورده‌های دارویی، آرایشی، بهداشتی و صنایع غذایی سبب شده مورد توجه مردم و مسئولین قرار گیرد می‌گوید: لازم و ضروری است ما در ارتباط با زنجیره ارزش گل محمدی اطلاعات بیشتری داشته باشیم تا حلقه‌های مفقود شده را مشخص و بتوانیم درآمد مناسبی را عاید کشاورزان گل محمدی کنیم.

کدوری، درباره ویژگی‌های خاص گل محمدی نسبت به دیگر گل‌های سرخ می‌گوید: گل محمدی از لحاظ گیاه شناسی درختچه‌ای ایستاده، بلند، تقریباً انبوه با ساقه‌های متعدد، برگ‌های آن غالباً ۵ برگچه‌ای و به ندرت هفت و ۹ برگچه ای و گل‌ها به رنگ صورتی و کم و بیش بزرگ و معطر است که طول دوره گل دهی آن حدود ۲۰ تا ۲۵ روز بیشتر نیست.

وی می‌افزاید: رویشگاه آغازین گل محمدی سرزمین ایران بوده و سپس به کشورهای هندوستان، آفریقا، ترکیه و بلغارستان برده شده و در آنجا کشت این گیاه گسترش پیدا کرده است.

وی با اشاره به اینکه کشور بلغارستان به عنوان مهمترین تولید کننده عمده اسانس گل محمدی در جهان شناخته و بسیاری از بازارهای جهانی مربوط به این کشور است می‌افزاید: از لحاظ سطح زیر کشت، کشور ایران بالاترین سطح زیر کشت گل محمدی را در دنیا به خود اختصاص داده است و پس از آن کشورهای بلغارستان، ترکیه، سوریه، افغانستان و عربستان کشورهای هستند که در آنجا گل محمدی تولید می‌شود که این نشان دهنده رقابت در بازار گل محمدی است؛ لذا تولید محصول ارگانیک و با کیفیت بالا می‌تواند بازارهای جهانی را به ما اختصاص دهد.

رتبه دوم کرمان در سطح زیر کشت گل محمدی در کشور

عضو هیأت علمی بخش تحقیقات جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان ادامه می‌دهد: در کشور ایران در استان‌های فارس، کرمان، اصفهان، آذربایجان و… گل محمدی کشت می‌شود و از لحاظ بیشترین سطح زیر کشت استان فارس رتبه نخست و پس از آن استان کرمان رتبه دوم کشور را دارا است.

محمدرضا کدوری، با بیان اینکه در کشور ایران از قدیم الایام مهمترین کارگاه‌های گلاب‌گیری در استان فارس بوده و در مناطقی مثل میمند و فیروزآباد گل و گلاب رونق داشته است تصریح می‌کند: اهمیت گل محمدی در ایران به دلیل ایجاد اشتغال بسیار زیاد، مقاومت به خشکی و شرایط نامساعد محیطی است، همچنین گل محمدی یکی از گیاهان دارویی است که می‌توان آن را در شیب‌های تند کشت کرد و ریشه‌های این گیاه می‌تواند در این شیب‌ها به خوبی رشد کند.

وی می‌گوید: حدود ۱۸۱ واحد مکانیزه و سنتی گلاب گیری در استان کرمان داریم که از این تعداد ۱۹ واحد مکانیزه هستند.

وی با اشاره به اینکه برداشت گل محمدی در استان کرمان حدود ۸۷۰۰ تن می‌باشد که در ۱۳ شهرستان این استان رواج دارد می‌افزاید: میانگین عملکرد گل محمدی تر در استان کرمان بین ۲ تا ۲.۵ تن در هکتار است که با توجه به سن گیاه و تعداد بوته در واحد سطح متفاوت می‌باشد و در بازارهای فروش این گل با توجه به کیفیت محصولاتی که تولید می‌شود آن را خریداری می‌کنند.

کمبود کارگر برای برداشت گل محمدی

این کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان با بیان اینکه گیاهان دارویی همچون گل محمدی دارای نقاط قوت و ضعف متعددی هستند می‌گوید: یکی از مشکلاتی که کشاورزان تولید کننده گل محمدی با آن مواجه هستند نبود کارگر مورد نیاز در فصل برداشت این گل است که ضررهای زیادی را به آنها وارد می‌کند، لذا کشاورزان قبل از کشت یک گیاه در منطقه آموزش‌ها و اطلاعات لازم در زمینه به زراعی و برداشت گل به دست آورند و سپس اقدام به کشت آن کنند.

محمدرضا کدوری، با اشاره به اینکه برای برداشت هر هکتار گل محمدی تقریباً حدود ۱۶۰ نفر روز کارگر نیاز است می‌افزاید: کشاورزان باید قبل از کشت گل محمدی بررسی کنند آیا کارگر مورد نیازشان در منطقه وجود دارد یا نه؛ زیرا اگر کارگر وجود نداشته باشد اصلاً نباید اقدام به کشت گل محمدی کنند.

گل‌هایی که خام فروشی می‌شوند

کدوری، خام فروشی را یکی از مشکلات و موانع گیاهان دارویی و گل محمدی در کشور و در استان کرمان بر می‌شمرد و می‌گوید: متأسفانه خام فروشی منجر به کاهش سود حقیقی کشاورزان می‌شود و عدم آگاهی از میزان نیاز بخش صنایع تبدیلی استان کرمان باعث می‌شود گل‌های محمدی مازاد که توسط شرکت‌های کرمانی خریداری نمی‌شوند به صورت فله‌ای به استان‌های دیگر فروخته شود که این نحوه فروش ضررهای زیادی را به کشاورز وارد می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: ما اگر غنچه‌های گل محمدی را سورت و دسته بندی کرده و در کارتن‌هایی بر اساس ابعاد کانتینرهای صادراتی جمع آوری کنیم کمک بزرگی به صادرکنندگان کرده و منجر به افزایش درآمد کشاورزان خواهد شد.

وی می‌افزاید: متأسفانه حضور دلال‌های گل محمدی در زمان فروش گل محمدی باعث پایین آوردن قیمت خرید گل و ضرر کشاورز خواهد شد، لذا وجود تعاونی‌ها و تشکل‌های متخصص بازاریابی در مناطقی که گل محمدی کشت می‌شود می‌تواند دست دلالان را کوتاه و باعث افزایش درآمد کشاورزان شود.

به گفته وی متأسفانه به دلیل اینکه آمار مشخصی از میزان مصرف گل محمدی و فرآورده‌های آن وجود ندارد، نمی‌توانیم روی میزان کشت گل محمدی برنامه ریزی کنیم.

محمدرضا کدوری، عدم مکانیزه بودن برداشت گل که منجر به بالا بردن هزینه برداشت گل محمدی شده را یکی از بزرگترین مشکلات کشاورزان می‌داند و می‌گوید: در سه سال نخست کشت گل محمدی کشاورز درآمدی ندارد و از سال چهارم برداشت گل محمدی سود دهی دارد، لذا کشاورزان می‌توانند با کشت مخلوط گیاهان دارویی یا گیاهان خانواده لگوم در این مدت درآمد کسب کند.

وی با اشاره به خسارت سرمازدگی، آفات و بیماری‌ها به محصول گل کشاورزان می‌گوید: خوشبختانه به دلیل ارگانیک بودن محصول گل محمدی، هیچ گونه سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود، زیرا در گیاهان دارویی استفاده از مواد شیمیایی ممنوع بوده و کشاورزان به جای آن از مواد طبیعی دور کننده آفات مثل فلفل برای دفع حشرات استفاده می‌کنند.

مزیت‌های استان کرمان برای کشت گل محمدی

وی با اشاره به نقاط قوت کشت گل محمدی در استان کرمان می‌گوید: بالا بودن سطح زیر کشت و تولید، سابقه طولانی تولید گل و گلاب و اسانس گل در کرمان، مناسب بودن تعداد صنایع تبدیلی در بعضی از شهرستان‌ها و توانایی ایجاد اشتغال بخش کشاورزی با توسعه فرآوری از نقاط قوت این محصول در کرمان است.

وی می‌افزاید: همچنین در ارتباط با بحث آموزش و پژوهش، محققین و متخصصین خوبی در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌های استان کرمان حضور دارند.

کدوری، حمایت از تحقیق و توسعه درباره گل محمدی، وجود رسانه‌های جمعی متعدد به منظور اطلاع رسانی به کشاورزان، امکان ایجاد بوم گردی و گردشگری در مناطقی که گیاهان دارویی و گل محمدی کشت می‌شود، وجود خطوط هوایی و ریلی، وجود صنایع تبدیلی در ارتباط با بحث گیاهان دارویی و امکان برنامه ریزی فروش و قیمت گذاری محصول گل محمدی را از مزیت‌های استان کرمان و نقاط قوتی می‌داند که می‌تواند درآمد مناسبی نصیب کشاورزان کند.